نشست هم‌اندیشی اصول سیاست خارجی دولت اسلامی با موضوع عقلانیت و اعتدال با حضور کارشناسان حوزه و وزارت امور خارجه با همکاری انجمن مطالعات سیاسی در قم برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری فارس از قم، نشست هم اندیشی اصول سیاست خارجی دولت اسلامی با موضوع عقلانیت و اعتدال با حضور کارشناسان حوزوی و وزارت امور خارجه در سالن شهید آوینی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم برگزار شد.
نیازمند الگوسازی اسلامی در سیاست خارجی هستیم
حجت‌الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا در ابتدای نشست اظهار کرد: فلسفه این نشست‌ها روشن است و نیازی به تکرار بیان ضرورت‌ها نیست؛ لزوم چنین مباحثی با انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی آغاز شده است.
وی افزود: این مباحث با تاخیر فراوانی به صورت جدی در حوزه شروع شده‌اند؛ امروزه نبض تحولات بر سیاست خارجی استوار شده و بسیاری از مسائل اساسی ما به روابط خارجی مربوط می‌شود که در سال‌های اخیر به بحران تبدیل شده‌اند بنابراین ضرورت داشت که در حوزه به این مبحث ورود پیدا کنیم و با رویکردی دینی، تبیینی از مأموریت‌ها و وظایف جمهوری اسلامی در عرصه دیپلماسی داشته باشیم.
مسئول انجمن‌های علمی حوزه علمیه بیان کرد: از سال گذشته مباحثی میان سه مرکز متصدی هم‌اندیشی اصول سیاست خارجی دولت اسلامی یعنی انجمن مطالعات سیاسی حوزه، نمایندگی وزارت خارج در قم و المصطفی صورت گرفت و رایزنی شد.
وی ادامه داد: پس از تهیه طرح‌های اولیه و برنامه‌ریزی، توافق شد که باید کاری جدی و سوای از تبلیغات انجام شود تا در نهایت به نظریه‌پردازی در زمینه دیپلماسی دینی دست یابیم.
مهاجرنیا با اشاره به ضرورت پرداختن به این هدف و گفتمان‌سازی به منظور زمینه‌سازی برای این هدف مهم خاطرنشان کرد: برگزاری سلسله نشست‌هایی با همین موضوع که برون‌داد آنها به مقالات و مکتوباتی برای جمع‌بندی نهایی برسد در اولویت قرار گرفت و در مرحله بعد هم باید به سمت تبیین و تحلیل داده‌ها و نظریه‌ها برویم تا در پایان به الگویی از تعامل خارجی و دیپلماسی از منظر اسلام دست یابیم.
مسئول انجمن‌های علمی حوزه علمیه عنوان داشت: پس از بحث و تبادل نظر قرار بر این شد که یک سری نشست‌های هم اندیشی برگزار شود که اصول سیاست خارجی با توجه به شعارهای دولت یازدهم یعنی عقلانیت و اعتدال موضوع نشست نخست است.
وی بیان کرد: تولید علم هدف اصلی نظریه‌پردازی است؛ وزارت خارجه بیان کرده است که مأموریت ما عملیاتی است و به نظریه‌پردازی نمی‌پردازیم و همین توقع هم از این وزارتخانه می‌رود و اگر الگویی برای سیاست خارجی اسلامی وجود ندارد، این اشکال ابتدا به حوزه باز می‌گردد.
مهاجرنیا با تاکید بر اینکه نشست‌های علمی نباید تبدیل به سخنرانی شوند گفت: به دنبال نقادی در این نشست‌ها هستیم به همین دلیل از به آقایان زهرایی و قشقاوی از وزارت امور خارجه و حجت‌الاسلام والمسلمین میرباقری و فیرحی از حوزه دعوت به بیان مطالب در این نشست کردیم؛ کمک به دیپلماسی خارجی کشور و الگوسازی در این زمینه هدف نهایی است.
مسئول انجمن‌های علمی حوزه‌های علمیه خاطرنشان کرد: آیت‌الله جوادی آملی و ظریف وزیر امور خارجه پیام‌های خوبی به این نشست علمی ارائه کرده‌اند که مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
وی ادامه داد: امیدواریم در نهایت و پس از بحث و تبادل نظر به نتیجه‌گیری خوبی دست یابیم؛ برگزاری میزگرد علمی با حضور کارشناسان حوزوی و دیپلمات‌های وزارت خارجه می‌تواند ما را در زمینه دستیابی به اهداف پیش‌بینی شده یاری دهد.
عقلانیت جزو شاخصه انسان‌های متعهد است
در ادامه مسعود پورفرد اظهار کرد: انجمن مطالعات سیاسی حوزه در سال 1383 شکل گرفت و تاکنون 250 نفر عضو دارد که 230 نفر از آنها عضو پیوسته و دارای تحصیلات عالیه حوزوی یا دکتری هستند.
وی افزود: تاکنون پنج دوره هیئت مدیره در انجمن مطالعات سیاسی حوزه تشکیل شده است؛ 13 گروه تخصصی و علمی در این انجمن فعال هستند که شامل فقه، فلسفه، قرآن، مطالعات راهبردی، مطالعات ایران، جهان اسلام، حکمت سیاسی متعالیه و ... است.
نایب رئیس انجمن مطالعات سیاسی حوزه با بیان اینکه فصلنامه سیاست متعالیه هم به صورت علمی پژوهشی توسط این انجمن به چاپ می‌رسد، عنوان داشت: تاکنون سه شماره از این نشریه منتشر شده است.
وی ادامه داد: برگزاری جشنواره بین‌المللی اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) یکی از مهمترین اقدامات این انجمن در سال گذشته بوده، ضمن اینکه همکاری‌های علمی با دانشگاه دفاع ملی هم صورت گرفته است.
پورفرد خاطرنشان کرد: تقویت موضوع نقد و نقادی در فضای جامعه و تقویت گفتمان چندصدایی از جمله اهداف این نشست علمی به شمار می‌روند.
نایب رئیس انجمن مطالعات سیاسی حوزه با اشاره به اینکه انجمن‌های علمی حوزوی خود را نهادی مردمی می‌دانند، گفت: ورود به حوزه سیاست جزو نیازهای جامعه است.
وی اهتمام به عقلانیت را جزو شاخصه‌های انسان‌های متعهد دانست و تصریح کرد: جدایی میان عقل عملی و نظری امری اعتباری به شمار می‌رود.
پورفرد ادامه داد: وجه مشترک همه خرده گفتمان‌های انسان‌های متعهد که انجمن‌های علمی جزو آنها هستند، اهتمام به عقل و عقلانیت است.
میزان کار پژوهشی در زمینه سیاست خارجی اسلامی کم است
حمید مکارم مسئول دفتر وزارت امور خارجه در قم سخنران بعدی بود که اظهار کرد: یکی از موضوعاتی که در سفر وزیر امور خارجه به قم مطرح شد، ارتباط بیشتر با حوزه‌های علمیه سراسر کشور بود که در بحث نظریه‌پردازی روابط بین‌الملل تلاش مضاعفی صورت بگیرد.
وی افزود: در سه دهه گذشته میزان کار پژوهشی در این حوزه‌ها به چند کتاب و پایان‌نامه محدود می‌شود که مشکل آنها هم بیان مسائل کلی و غیر قابل تطبیق با سیاست خارجی است و نمی‌توانند کتابی آموزشی برای دانشجویان روابط بین الملل بوده و مبنای کار دیپلمات‌ها قرار بگیرد.
مسئول دفتر وزارت امور خارجه در قم با تاکید بر اینکه چگونگی رفتار جمهوری اسلامی با همسایگان خارجی و دنیای استکبار باید بر اساس اصول اسلامی تدوین شود عنوان داشت: جای خالی درس خارج فقه سیاست خارجی در حوزه احساس می‌شود.
وی ادامه داد: در حدود چهار سال گذشته شاهد بودیم که پارلمان اروپا حدود 22 قطعنامه علیه جمهوری اسلامی و در زمینه‌های گوناگون صادر کرده است؛ در 38 قطعنامه دیگر هم نام ایران در کنار دیگر کشورها برده شده است ولی واقع امر آن است که پس از بررسی‌های صورت گرفته، هیچ‌گونه واکنش رسمی و غیر رسمی از سوی مقامات دولتی و حوزوی انجام نشده بود ولی در قطعنامه اخیر، جریانی عظیم در کشور به راه افتاد.
مکارم با بیان اینکه این تفاوت برخوردها جای تأمل و آسیب‌شناسی دارد گفت: شاید برخی از این مسائل به فقدان وجود الگوی سیاست خارجی مدون باز می‌گردد.
مسئول دفتر وزارت امور خارجه در قم هدف از این هم اندیشی را جریان‌سازی فکری در حوزه سیاست خارجی دانست و گفت: در حال حاضر وارد فاز جدیدی از روابط بین‌المللی خواهیم شد و برگزاری چنین نشست‌هایی ضروری است.
عزت، حکمت و مصلحت جزو اصول سیاسی فقه ما هستند
حجت‌الاسلام علی عباسی رئیس پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی هم در ادامه اظهار کرد: ارتقاء فقه روابط بین‌الملل و فقه سیاسی و نیز کاربردی شدن این مسائل در حوزه علمیه هدف از نشست حاضر است.
وی افزود: تولیداتی در این حوزه طی سال‌های اخیر داشته‌ایم هرچند به میزان انتظار نبوده‌اند؛ برگزاری نشست‌های علمی می‌تواند برکات زیادی برای کاربردی شدن نظریه‌های سیاسی اسلامی داشته باشند.
رئیس پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی با بیان اینکه نیازمند الگوهای تکمیل‌یافته برای استفاده کارگزاران سیاست خارجی نظام هستیم گفت: امیدواریم اینگونه نشست‌ها زمینه توسعه مباحث و ارائه الگوهای کامل را به دیپلمات‌های نظام اسلامی فراهم کند.
وی ادامه داد: امروز در جامعه شاهد دیدگاه‌های متفاوت هستیم و جامعه ما هم به مسائل سیاسی حساس است که می‌تواند پدیده مبارکی باشد؛ مردم و نخبگان ما بسیار سیاسی هستند و سیاست خارجی برای آنها اهمیت دارد.
علی عباسی با بیان اینکه همه صداها باید فرصت اظهار نظر داشته باشند گفت: البته این نگرانی وجود دارد که این تفاوت‌ها به تدریج سبب چالش در بخش‌های مختلف جامعه شود؛ از رهگذر بحث‌های علمی میتوان فضایی عالمانه و صمیمی ایجاد کرد که در عین اختلاف در نظریات، دوستی‌ها هم تحکیم شوند و جامعه ما به این مسئله به شدت نیازمند است.
رئیس پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی خاطرنشان کرد: مباحث مشفقانه به توسعه فضای دوستی و صمیمیت کمک می‌کند زیرا میتوان اخوت اسلامی را در عین تفاوت در دیدگاه‌ها حفظ و تحکیم کرد.
وی با تاکید بر اینکه نمی‌توانیم با عالم ارتباط نداشته باشیم تصریح کرد: البته حضور ما باید تاثیرگذار و نه منفعلانه باشد؛ به نظم موجود در جهان نقدهایی داریم و آن را مطلوب نمی‌دانیم ولی این به معنای جدایی با عالم نیست.
عباسی با بیان اینکه باید به واقعیت‌ها بنگریم گفت: به تعبیر رهبر معظم انقلاب باید دست چدنی پنهان زیر دستکش مخملین را درک کنیم.
رئیس پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی بزرگ‌ترین نشانه و مولفه عقلانیت و اعتدال را جمع میان واقعیت‌ها و حفظ ارزش‌ها و آرمان‌ها دانست و عنوان داشت: پافشاری بر اصول به معنای رویکردی کاملا دینی است و همان عقلانیت محسوب می‌شود.
وی با بیان اینکه اصول عزت، حکمت و مصلحت که توسط رهبر معظم انقلاب عنوان شده‌اند از اصول فقهی استنباط شده‌اند گفت: قواعد سیاسی و اجتماعی فراوانی در فقه شیعه وجود دارند که در نهایت و پس از بررسی آنها در می‌یابیم که عزت نظام اسلامی باید در همه معادلات و روابط حفظ شود که زمینه آن استفاده از حکمت و مصلحت است.
عباسی افزود: به یقین دیگران از گسترش نفوذ جمهوری اسلامی و قدرت گرفتن ایران اسلامی در عرصه بین‌المللی خشنود نیستند بنابراین باید با استفاده از اصول فقهی و اساسی دینی خود به توسعه قدرت نظام در عرصه‌های نرم دست یابیم.
در ادامه میزگرد علمی نشست با حضور حجج اسلام والمسلمین میرباقری رئیس فرهنگستان علوم اسلامی و فیرحی عضو شورای مرکزی مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم برگزار شد.
اعتدال و عقلانیت، 35 سال در کشور حاکم است
ابتدا حجت‌الاسلام والمسلمین سید مهدی میرباقری طی سخنانی اظهار داشت: اختلاف بر سر اعتدال، عقلانیت و نفی خشونت و نیز شاخصه‌های موفقیت در سیاست خارجی مانند رفاه و امنیت در زمینه اصل نیست بلکه تفاوت دیدگاه‌ها بر سر تفسیر اعتدال وجود دارد.
وی افزود: عقلانیت دارای شاخه‌های بنیادی، عمومی و تخصصی است؛ بحث این است که آیا تصمیم‌گیری‌ها بر اساس عقلانیت سکولار هستند یا نوع دیگری را در نظر داریم.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی با بیان اینکه باید ضریب امنیت را بررسی کرد و ببینیم که منظور امنیت اسلام است یا مسئله دیگر گفت: توسعه لیبرالی یا توسعه بومی خودمان هم در زمینه ارزیابی توسعه مد نظر قرار خواهد گرفت.
وی ادامه داد: هژمونی انقلاب اسلامی نباید در راستای رفع تحریم‌ها و مذاکرات از دست برود؛ در مسئله اوکراین هم به نظر می‌رسد استکبار به دنبال تبدیل فضای قدرت به فضای جنگ سرد و کمرنگ کردن سیاست‌های جمهوری اسلامی است.
میرباقری با اشاره به این حقیقت که اعتدال و عقلانیت 35 سال است که در ایران حاکم شده گفت: اگر اینگونه نبود نظام جمهوری اسلامی تاکنون پابرجا نمی‌ماند.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی با تاکید بر قرائت خشونت‌آمیز از اسلام عنوان داشت: به همان اندازه باید از لیبرالیسم هم به دور باشیم.
وی با بیان اینکه جمهوری اسلامی یک طرف درگیری تمدنی در جهان است گفت: وقتی جریان روشنفکری در کشور ما رابطه دین و حکومت را مورد بررسی قرار می‌دهد به سراغ مباحث تخصصی می‌رود و موضوعات کلان را در نظر نمی‌گیرد؛ در مسئله نگاه دین به روابط بین‌الملل باید از مباحث کلامی شروع کنیم نه اینکه احکام را اولویت قرار دهیم یعنی فلسفه تاریخ را ملاک بگذاریم.
میرباقری افزود: آینده‌نگری مبتنی بر فلسفه تاریخ شکل می‌گیرد؛ وقتی از قواعد روابط بین‌الملل بحث می‌کنیم باید الزامات بالادستی را که قابل تصرف نیستند در نظر داشته باشیم؛ وقتی در مقیاسی شاهد ورود و صف‌بندی نبی مکرم اسلام(ص) هستیم کسی حق تصرف و خلافت ندارد زیرا مرزبندی در اینجا جزو الزامات بالادستی است.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی با بیان اینکه دین معادله پرستش است خاطرنشان کرد: روابط بین‌الملل هم در شرایط که مرزبندی توسط پیامبر اکرم(ص) صورت گرفته نمی‌تواند تصرف کند یعنی باید حد خودمان را بدانیم و در نظر داشته باشیم که حکومت را در معادلات اجتماعی توان تصرف دارد.
وی گفت: غربی‌ها در آغاز رنسانس گمان کردند می‌توانند عالم را مطابق خواسته خود بسازند ولی می‌دانیم که مرزهایی توسط خداوند و رسول گرامی اسلام(ص) تعیین شده که نمی‌توانیم از آنها عبور کنیم در حقیقت خداوند را مبدأ قدرت در جهان می‌دانیم و عقلانیت ما هم در همین چارچوب است.
میرباقری با بیان اینکه انسان اختیار تصرف در عالم را از جانب خداوند دارد عنوان داشت: ذیل این مسئله دو جریان عبودیت و استکبار مطرح می‌شود؛ عبودیت حول محور انبیاء و پرستش است و استکبار هم حول فرعون‌ها می‌گردد و هر یک به دنبال جهانی‌سازی هستند که طبیعتاً به جنگ و درگیری می‌انجامد؛ هیچ کس نمی‌تواند جلوی جنگ میان حق و باطل را بگیرد ولی گاهی اوقات حرف‌هایی شنیده می‌شود که می‌خواهند صلح کلی ایجاد کنند و گویی جای خداوند نشسته‌اند.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی با بیان اینکه اصل درگیری حق و باطل از نظر قرآن قطعی است خاطرنشان کرد: دو بخش عمده معارف قرآن همین درگیری تاریخی را بیان می‌کند؛ قرآن علم تاریخ نیست بلکه آن را به گونه‌ای تبیین می‌کند که اهل ایمان به آینده‌نگری صحیحی دست یابند.
وی با اشاره به برخورداری هر دو جریان عبودیت و استکبار از ابزارهای سخت و نرم گفت: قدرت به امداد الهی باز می‌گردد و از نظر قرآن همواره دست برتر از آن جبهه حق خواهد بود؛ ایام الله مانند ظهور و رجعت هم پیش بینی شده که پیروزی قطعی را از آن جبهه حق می‌داند و سیاست خارجی و عقلانیت ما هم در همین چارچوب باید تعیین و اجرا شود.
میرباقری اضافه کرد: عوامل قدرت به عوامل دانشی، گرایشی و بنیادین باز می‌گردند؛ بخشی از قدرت‌ها گرایشی یا همان نظام انگیزشی جامعه هستند و نباید مورد غفلت قرار گیرند.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی با بیان اینکه معتقدیم ظرفیت انگیزشی قدرت مقابل ما در حال اتمام و به تبع آن قدرت آن نظام در حال فروپاشی است گفت: دستگاه انگیزشی انبیاء ظرفیت فائقه بر دستگاه شیطان را به وجود می‌آورد.
وی افزود: مقیاس تاثیر انقلاب اسلامی تکامل معادله‌های جهانی است بنابراین هر نوع ارتباط باید ذیل این چارچوب باشد.
میرباقری با بیان اینکه آمریکا، نظام جمهوری اسلامی را طرف مقابل خود می‌داند گفت: به همین دلیل تمام تئوری‌های خود را با انقلاب اسلامی مورد آزمایش قرار می‌دهند.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی تصریح کرد: نگرش و سخنان امروز ما در تئوریزه کردن انقلاب اسلامی عمیق‌تر از دهه‌های گذشته شده ولی کتاب‌ها و مقالات طرف غربی ژورنالیستی‌تر و ضعیف‌تر شده است.
وی ادامه داد: هنوز داوری در زمینه محقق شدن اهداف انقلاب اسلامی و تئوری آن زود است. دنیای غرب سعی می‌کند فرهنگ جهانی را به نفع خودش تغییر دهد بنابراین نمی‌توان گفت باید در چارچوب پذیرفته شده‌ها حرکت کرد. لایه‌ای از سیاست خارجی به حرکت در چارچوب فرهنگ پذیرفته و لایه‌ای دیگر به تغییر پذیرفته شده‌ها ارتباط دارد؛ انقلاب اسلامی معادلات جهانی را تغییر داده و سیاست خارجی ما هم در همین چارچوب است.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی با بیان اینکه جنگ دفاعی برای ما کافی است عنوان داشت: امام راحل که فرمودند غیرمعصوم حق دفاع ابتدایی را ندارد در عین حال 10 سال جنگ داخلی و خارجی را مدیریت فرمودند زیرا اگر ما هم به دشمنان کاری نداشته باشیم آنها به دنبال تغییر معادلات به نفع خود هستند.
وی ادامه داد: متفکران غربی به بوش نامه نوشته بودند که فرهنگ غربی تنها فرهنگی است که قابلیت جهانی شدن دارد و دیگر ملت‌ها باید در قالب خرده فرهنگ فعالیت کنند؛ استفاده از سلاح‌های جنگی برای این مسئله امری اخلاقی است و این بدان معناست که دفاع جوامع برای حفظ فرهنگ خودشان غیر اخلاقی خواهد بود.
میرباقری افزود: پس از ظهور شاهد صلح کلی خواهیم بود وگرنه در شرایط کنونی صلح جهانی جز با نفی اسلام محقق نمی‌شود.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی با بیان اینکه عرف سکولار قابل قبول نیست گفت: عرف کارشناسی و بر سر اصول دینی ملاک است.
با تظاهرات خیابانی نمی‌توان مصلحتی را اثبات کرد
پس از آن حجت‌الاسلام داوود فیرحی عضو شورای مرکزی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم اظهار داشت: گریز از فقه نه تنها کمکی به ما نمی‌کند بلکه رفتارمان را هم بی قاعده خواهد کرد.
وی افزود: باید به ادبیات فقهی خودمان در مفاهیمی همچون جنگ و صلح بنگریم؛ در این حوزه سه نظریه عمده در فقه ما مطرح است؛ بر اساس نظریه سنتی شیعی، جهاد به ابتدایی و دفاعی تقسیم می‌شود.
عضو شورای مرکزی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم با بیان اینکه در این نظریه بلافاصله استثنایی مطرح می‌شود گفت: امام راحل در تحریرالوسیله جهاد ابتدایی را از عموم اختیارات ولی فقیه در دوران غیبت کنار می‌گذارد.
وی ادامه داد: به این ترتیب جوامع انسانی به دارالحرب تبدیل نمی‌شود بنابراین حاکم دوره غیبت و جامعه در این شرایط، وظیفه جهاد ابتدایی ندارد و اگر این کار را انجام دهد و تبعاتی داشته باشد مسئولیت آن بر دوش جامعه خواهد بود.
فیرحی با اشاره به اینکه عالم محضر جهاد حق و باطل است عنوان داشت: سیاه و سفید کردن دنیا آنقدر خطرناک است که فقه شیعه آن را بر عهده معصوم گذاشته است.
عضو شورای مرکزی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: نظریه دوم توسط برخی بزرگان معاصر و نیز برخی ادبیات رهبری هم استنباط می‌شود؛ نظریه سوم هم بر مبنای دیگری است که برخی بزرگان دو گانه جهاد دفاعی و ابتدایی را شکسته‌اند.
وی با بیان اینکه گفته می‌شود بر اساس آیات قرآن باید با کسانی که وارد جنگ شده‌اند نبرد کنیم عنوان داشت: هنر فقه شیعه شفافیت آن است؛ بر اساس این نظریه سوم اصل بر صلح است یعنی در عین اینکه جنگ میان حق و باطل را بپذیریم ولی وظیفه شخص مسلمان کارگزاری جنگ نیست.
فیرحی افزود: هیچ یک از مبانی فقیه شیعه اجازه کوبیدن بر طبل جنگ را نمی‌دهد؛ امیرالمومنین(ع) در روایتی می‌فرمایند وفای به عهد امری عقلایی است.
عضو شورای مرکزی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم با بیان اینکه در سیاست خارجی به دنبال احقاق حق خود هستیم گفت: عرف این حقوق را به ما داده و راه احقاق و اثبات آن را به ما داده است و در اینجا می‌توانیم از اعتدال و عدالت صحبت کنیم.
وی عنوان داشت: اعتدال ریاضی به درد سیاست خارجی نمی‌خورد ولی اعتدال در عمل دارای فرمولی است به این صورت که اعتدال یعنی ایجاد هماهنگی میان خواسته‌ها و باورهای یک جامعه؛ به خاطر خواسته‌ها نباید باورها را ترک کرد و بالعکس.
فیرحی با اشاره به چشم دوختن شیعیان جهان به سیاست‌های نظام اسلامی خاطرنشان کرد: مصلحت به معنای جمع بین خواسته‌ها و باورها و امکانات یک جامعه است؛ وقتی رهبری فرموده‌اند با مصلحت عمل کنیم یعنی بسنجیم که در هر شرایط باید چه گام‌هایی برداریم و به عبارتی زمان و مکان برایمان اهمیت دارد؛ مصلحت آن چیزی نیست که در تظاهرات خیابانی بتوان آن را دنبال کرد بلکه به فرموده امام راحل مصلحت امری عرفی است و کارشناسان می‌توانند آن را بشناسند؛ با یک تظاهرات خیابانی نمی‌توان اثبات کرد که مصلحتی وجود دارد یا ندارد.
عضو شورای مرکزی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم عنوان داشت: فقه سنتی ما توانایی بیشتری از اصطلاحات جدید دارد و میتوان از آن به خوبی بهره جست؛ بحث شهادت یا پیروزی منافاتی با سخن ما ندارد و بحث صلح مسئله دیگری است.
وی به روایتی از امیرالمومنین (ع) اشاره کرد و افزود: ایشان می‌فرمایند وقتی بحث دائر بر صلح و جنگ شد شما صلح را انتخاب کنید زیرا موجب احقاق حق و آشکارشدگی بطلان باطل هم می‌شود؛ همواره حق با جنگ احقاق نمی‌شود و بنابراین استدلال به ادبیات مرحوم امام و پیروزی و شهادت اعم از مدعاست و اینگونه نیست که همواره صلح عامل تضییع حق شود؛ برخی فقهای ما مانند علامه مجلسی در تفسیر برخی روایات گفته‌اند از ترس خدعه از صلح فرار نکنید و خداوند کار شما را ضمانت خواهد کرد.
فیرحی گفت: سئوال اینجاست که صلح کل در جهان امکان‌پذیر است؟ اساس سیاست خارجی بر صلح‌های خرد و موردی است و نمی‌توانیم تضمین کنیم که یا صلح کلی صورت بگیرد یا اصلا صورت نگیرد و این خلاف عرف عقلاست و بعید است که شارع چنین حرفی بزند.
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه همه چیز را در کشور ما به سکولاریسم نسبت می‌دهند خاطرنشان کرد: شرع و عرف و رابطه اینها در فقه ما به خوبی تنظیم شده بود ولی مباحث سکولاریستی توسط دنیای غرب بر سر ما آوار شده است؛ هر چه امروز به عرف ارتباط می‌یابد نسبت سکولاریستی به آن داده می‌شود.
تئوریسین‌های غربی تحریم دارای تفکر مارکسیستی هستند
مصطفی زهرانی مدیرکل دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه در ادامه این میزگرد علمی اظهار داشت: باید نگاه علمی در مقایسه میان سیاست خارجی دولت‌های مختلف هستیم.
وی افزود: علمی کردن سیاست خارجی به معنای پیش‌بینی وقایع است ولی در تبیین با چرایی امور سر و کار داریم و این امر با پیش بینی متفاوت است.
مدیرکل دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه با بیان اینکه در تبیین مسائل باید ابتدا علت‌یابی و سپس دلیل‌یابی هستیم عنوان داشت: آنجا که بحث دلایل مطرح می‌شود باید به انگیزه‌ها نگاه نکرد.
وی ادامه داد: همه مایل هستند که پرونده هسته‌ای ایران به آژانس بازگردد ولی باید به چرایی رفتن پرونده به شورای امنیت هم توجه داشت تا بتوان مشکل را حل کرد.
زهرانی با بیان اینکه نمی‌توان تأسیسات هسته‌ای را از بازرسان هسته‌ای مخفی کرد گفت: تمام مسائل از جمله غنی‌سازی و... با ابزارهای مادی قابل اندازه‌گیری هستند؛ بخشی از دلایل اینکه چرا پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت رفته است به امور سیاسی باز می‌گردد؛ علت‌های سیاسی را باید در نیویورک جستجو کرد که به اختلافات نومحافظه‌کاران و صهیونیست‌ها با جمهوری اسلامی باز می‌گردد.
مدیرکل دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه با طرح این سئوال که چرا ایران در این شرایط به مذاکره پرداخته و پس از توافق ژنو قرار است توافق نهایی را دنبال کند خاطرنشان کرد: باید دلایل رفتن پرونده به شورای امنیت و چگونگی بازگرداندن آن به آژانس را مورد بررسی قرار داد.
وی افزود: پیش‌بینی کار سختی است و به همین دلیل انسان‌ها به گذشته باز می‌گردند؛ برخی نظریه‌پردازان مهم جهانی می‌گویند یکی از ویژگی‌های قرن جدید این است که تئوری به جای تاریخ می‌نشیند و اگر به تاریخ توجه صرف داشته باشیم چیزی دستمان را نمی‌گیرد هرچند شناخت فلسفه تاریخ به تئوری‌ها کمک می‌کند.
زهرانی بیان داشت: در بحث پالسی پلنینگ، مهمترین کار توصیف است؛ باید دید چه قرائتی از رفتار سیاست خارجی دولت حاضر و دولت‌های قبلی داریم و این نخستین گام برای ارائه طرح چگونگی رفتارهای آینده است.
مدیرکل دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه خاطرنشان کرد: بهترین راه برای دلیل‌یابی موضع‌گیری‌های دیگران، قرار دادن خودمان بجای آنهاست؛ تئوری جدیدتری هم هست که عنوان می‌کند گاهی اوقات یک شخص خودش هم نمی‌داند که چرا یک کار را انجام می‌دهد و این هم به دلیل فضایی است که در آن قرار دارد؛ در این شرایط تصور اینکه خودمان را به جای او بگذاریم جاهل اندر جاهل خواهد بود.
وی با بیان اینکه هر کشور پیشرفته دارای نظام سیاست‌گذاری خارجی است گفت: جمهوری اسلامی هم چنین نظامی دارد؛ تمرکز بر روی خروجی‌های سیاست خارجی یکی از راهکارهای شناخت این نظام‌هاست.
زهرانی تصریح کرد: نظام سیاسی که بتواند اهداف را تامین کند یک نظام خوب محسوب می‌شود.
مدیرکل دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه امنیت را رکن اصلی هر نظام سیاسی دانست و گفت: برای بررسی نظام‌های سیاسی باید به ارتقاء یا کاهش امنیت توسط هر دولت نگاه کرد.
وی با بیان اینکه جامعه ایرانی جزو مصرفی‌ترین جوامع است خاطرنشان کرد: به همین دلیل آمریکا بر روی تحریم اقتصادی متمرکز شده است؛ هر چه طبقه متوسط نسبت به طبقات فقیر و ضعیف حجیم‌تر باشد امکان اثرگذاری تحریم‌ها هم بیشتر است زیرا همین قشر توقع سیاسی دارد و اگر فشار بر آنها وارد شود به دنبال سرنگونی حکومت حرکت می‌کند.
زهرانی عنوان داشت: اندیشه‌های مارکسیستی در اعماق ذهن تئوریسین‌های تحریم نظام کاپیتالیستی دیده می‌شود.
مدیرکل دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه گفت: رفاه جامعه یکی از آورده‌های سیاست خارجی دولت‌ها به شمار می‌رود و این شاخصه هم جزو ویژگی‌های بررسی یک نظام سیاسی محسوب می‌شود؛ سیاست خارجی باید در خدمت توسعه همه‌جانبه و نه فقط اقتصادی باشد. توسعه باید توسط همه آحاد جامعه احساس شود که مربوط به توسعه فرهنگی، اقتصادی و سیاسی است.
زهرانی با تاکید بر غیر امنیتی کردن نظام سیاسی گفت: به دنبال این بودیم که مبنای سیاست آمریکا در قبال جمهوری اسلامی چیست و پس از بررسی‌های لازم به این نکته رسیدم که میزانی که بتوانند در ذهن‌شان ایران و جمهوری اسلامی را دشمن و خصم تلقی کنند یعنی اختلاف میان اوباما و بوش به همین میزان تصور دشمنی بستگی دارد یا به عبارتی تا چه میزان ایران را برای خودشان خطرناک می‌بینند و بر همین اساس نهایت تلاش آمریکا طی این سال‌ها، نشان دادن چهره دشمنی مخوف از ایران در عرصه بین‌المللی است.
مدیرکل دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه خاطرنشان کرد: این نوع سیاست آمریکا در راستای اجماع داخلی و جهانی برای برخورد شدید با ایران اجرا می‌شود؛ شرط موفقیت دولت ما در این شرایط این است که این نوع سیاست غرب را تضعیف کند.
وی با بیان اینکه اعتبار بین‌المللی در جهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است ادامه داد: باید دید در تحولات دنیا تا چه میزان جایگاه داریم و نظرات ایران پذیرفته است؛ بعد از سه سال همه جهان به این نتیجه رسیده که راهکار ایران برای حل مسئله سوریه را باید بپذیرند.
زهرانی به عقلانیت سیاسی و ابزارها و روش‌های رسیدن به اهداف اشاره کرد و گفت: محاسبه هزینه و فایده از جمله مباحثی است که عقلانیت سیاسی کاربرد دارد ضمن اینکه قابل پیش‌بینی بودن ما برای دنیا هم در اینجا اهمیت می‌یابد؛ اگر قرار نظم موجود را بپذیریم باید دنیا به این نتیجه برسد که قابل پیش‌بینی هستیم.
مدیرکل دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه به حداقل رسیدن عدم قطعیت را راه رسیدن به اعتدال دانست و تصریح کرد: مبنا قرار گرفتن پروسه تصمیم‌گیری نکته مهم دیگری است یعنی اینکه رفت و آمد افراد در نظام سیاسی موجب تغییر نشود؛ تعامل میان فرد و ساختار اهمیت دارد زیرا آرمان‌های رهبری و ملت که در مسائل گوناگون تغییر نمی‌کنند بنابراین اگر دولت‌ها اختلاف نظر دارند ولی در همین پروسه عمل خواهند کرد.
وی با بیان اینکه اعتدال به معنای دوری از رادیکالیسم و افراط است گفت: اگر تمام این مسائل مورد توجه قرار گیرد آنگاه ارزیابی بهتری از سیاست خارجی خواهیم داشت.
موافقان و مخالفان، طرح‌های عملیاتی برای پیشبرد مذاکرات ارائه کنند
این میزگرد علمی سخنران دیگری هم داشت و او هم کسی نبود جز معاون کنسولی وزارت امور خارجه که طی سخنانی اظهار داشت: عقلانیت را هم مبنای اعتدال و هم نتیجه این مسئله میتوان دانست؛ ریشه واژه اعتدال را نیز از کلمه عدل به معنی توازن و قرار گفتن هر چیز در جای خود میتوان توصیف کرد.
وی نقطه مقابل اعتدال را افراط و تفریط و تندروی و کندروی در فکر و عمل دانست و افزود: بر اساس روایات موجود، مظهر جهالت و عدم عقلانیت همین مسئله است.
حسن قشقاوی با بیان اینکه مبنای اصلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، جهان‌گرایی اسلامی، سلطه‌ستیزی، حق‌طلبی، عدالت‌خواهی، عزت‌طلبی، صلح‌خواهی، استقلال طلبی و عقل‌گرایی و تعامل سازنده با جهان هستند گفت: این اصول با استناد به اصول قانون اساسی، سند چشم انداز و برنامه پنج ساله و رهنمودهای امام و رهبری تعیین شده‌اند؛ هنر تفکر اعتدالی در حقیقت جمع بین آن آرمان‌گرایی و این واقع‌گرایی است.
وی ادامه داد: با استناد به کاربرد دو اصطلاح «استصلاح الاعداء و استصلاح الاضداد» در بیان امام علی(ع)، راهبردهای تقلیل خصومت‌ورزی دشمن و کم کردن هزینه دشمنی‌ها و ایجاد موازنه بین منافع ملی و مصالح اسلامی بین اهداف و ابزار سیاست خارجی، بین اعمال قدرت و کاربرد دیپلماسی و نیز بین حق و تکلیف در سیاست خارجی جزو اهداف و شاخصه اصلی دستگاه دیپلماسی کشور در دولت تدبیر و امید خواهد بود.
قشقاوی با اشاره به برنامه‌های اعلامی وزیر امور خارجه در نطق رأی اعتماد در مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: شاخصه‌های ذکر شده در سخنرانی وزیر و همچنین مقاله مهم وی در مجله فان پالسی تجلی یافته است و روح این مقاله تبیین مولفه‌های عقلانیت و اعتدال در سیاست خارجی بوده است ضمن اینکه نکاتی که در سخنرانی‌های متعدد رئیس جمهور در عرصه‌های خارجی و داخلی بیان شده هم حاوی همین شاخصه‌ها است.
معاون وزیر امور خارجه گفت: در مورد علت تغییرات گفتمانی در دولت‌های مختلف پس از انقلاب باید گفت تغییرات گفتمانی هرگز به معنی عدول از اصول و مبانی شناخته شده در قانون اساسی و کلام امام راحل و رهبر معظم انقلاب نیست زیرا همه رؤسای جمهور و نمایندگان ادوار مختلف مجلس سوگند یاد کرده‌اند که فقط قرائت رسمی که همان قانون اساسی است را داشته باشند و قرائت‌های متعدد در حوزه‌های ساختاری و اساسی هرگز نباید در بین حکومت‌گران جاری شود.
وی ادامه داد: قرائت‌های مختلف حق علما، روشنفکران و اندیشه‌ورزان است زیرا حکومت‌گری عرصه «تصمیم عملی» و روشنفکری عرصه «تردید ذهنی» هستند.
قشقاوی با بیان اینکه بر این اساس اگر حکومت‌گران قرائت مختلف در حوزه‌های کلان و ساختاری داشته باشند در حقیقت پس از اجرای مراسم تحلیف نقض سوگند کرده‌اند عنوان داشت: به همین دلیل در همه نظام‌های معتبر جهان، تغییر دولت‌ها هرگز به معنی تغییر حکومت‌ها و یا تغییر در سیاست‌های اساسی کشور نیست.
معاون کنسولی و امور مجلس و ایرانیان وزیر امور خارجه افزود: بر اساس احساس ضرورت و واقع‌بینی موجود، طرفین مذاکره یعنی ایران و 1+5 اصل مذاکره و تداوم آن را هر چند نفس‌گیر و بسیار سخت پذیرفته‌اند ضمن اینکه جامعه ما تک صدایی نیست و پذیرش انتقادات لازمه جامعه چند صدایی به شمار می‌رود.
وی با بیان اینکه مصالح ملی ایجاب می‌کند در یک فضای اجماع ملی همه جریانات مدعی اعم از موافق یا مخالف مذاکرات طرح‌های عملیاتی خود را برای پیشبرد کار ارائه کنند بیان داشت: این کار باید به گونه‌ای باشد که حاصل این گونه پیشنهادات واقع‌بینانه و مسئولانه دو ارمغان را برای کشور به وجود آورد؛ یکی آنکه هرگز خطوط قرمز تبیین شده هسته‌ای نقض نگردد و دیگر اینکه گشایش بیشتر در تعامل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بین دو طرف مذاکره ایجاد شود.
قشقاوی در ادامه و در پاسخ به سئوالی مبنی بر چگونگی رسیدن به توافق برد ـ برد در برخورد با دشمن ابراز کرد: ما هیچ اصراری بر کاربرد واژه‌های خاص نداریم؛ در تاریخ پس از انقلاب در حوادثی نظیر حمله آمریکا به صدام یا به طالبان و با وجود برخی پیشنهادات افراطی و یکجانبه‌گرایانه، رهبری حکیم و هوشمند انقلاب اسلامی با اتخاذ مواضع متوازن، معتدل و واقع‌بینانه به دور از فضای احساسی و افراطی، کشور را از ورود به دو جنگ مهم منطقه‌ای نجات داد و سرافرازانه به انتظار پیروزی بزرگ دیپلماسی حکیمانه خود در این دو موضوع نشست.
معاون وزیر امور خارجه ادامه داد: بدون آنکه ماهیت واقعی طرف مقابل از سوی رهبری نادیده گرفته شود، ایشان موافقت کردند تا در اجلاس‌های متعدد مربوط به مراحل دولت‌سازی جدید در عراق و افغانستان، جمهوری اسلامی ایران حضور و نقشی موثری ایفا کند؛ ماهیت و اهداف طرفین به جای خود و مذاکرات هم به جای خود و اینکه نتیجه این دیپلماسی موفق را در این گونه مذاکرات برد ـ برد یا هر چیز دیگر بنامید، بر عهده شما خواهد بود.
وی گفت: این سیاست متوازن با رویکرد آرمان‌گرایی واقع‌بینانه تا هم اکنون ادامه دارد و در مبحث سوریه، جمهوری اسلامی طرح عاقلانه خود را اعلام کرده است؛ در بحث کنفرانس خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای که بنا بود دو سال گذشته در هلسینکی برگزار شود، ایران اسلامی اعلام آمادگی و حضور کرد و در مبحث اخیر هسته‌ای هم به مذاکرات ادامه می‌دهیم هرچند که سخت و نفس‌گیر باشد.
منبع: خبرگزاری فارس